Το κείμενο που ακολουθεί διαμορφώθηκε από το climatebook.gr με βάση πρόσφατης μελέτης από τον James Screen του Πανεπιστημίου του ‘Εξετερ στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Weather της Βρετανικής Μετεωρολογικής Εταιρείας, τον Οκτώβριο του 2021 (James A. Screen, An ice-free Arctic: what could it mean for European Weather, doi: 10/1002/wea.4069)
- Τι σημαίνει Αρκτική χωρίς πάγο
Όταν οι επιστήμονες μιλούν για μια Αρκτική χωρίς πάγους εννοούν συγκεκριμένα την απώλεια του θαλάσσιου πάγου – ο οποίος σχηματίζεται από το πάγωμα του θαλασσινού νερού. Μια Αρκτική χωρίς πάγους ορίζεται η κατάσταση στην οποία η έκταση του θαλάσσιου πάγου είναι κάτω από 1 εκατομμύριο τετραγωνικά χιλιόμετρα.
- Πότε μπορεί να εμφανιστεί για πρώτη φορά μια Αρκτική χωρίς πάγο;
Η κάλυψη του θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής στο τέλος του καλοκαιριού μειώθηκε κατά 50% τα τελευταία 40 χρόνια, ακολουθώντας την τάση αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη. Οι εκτιμήσεις των κλιματικών μοντέλων υποδηλώνουν ότι μια Αρκτική χωρίς πάγο στα τέλη του καλοκαιριού είναι πιθανό να εμφανιστεί για πρώτη φορά πριν από το 2050. Ωστόσο, η πλήρης απώλεια θαλάσσιου πάγου όλο το χρόνο είναι πολύ απίθανη αυτόν τον αιώνα, ακόμη και κάτω από τα πιο ακραία σενάρια θέρμανσης.
- Μπορούν να αποφευχθούν τα καλοκαίρια χωρίς πάγο;
Η επίτευξη του στόχου της Συμφωνίας του Παρισιού για περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασία του πλανήτη σε όχι περισσότερο από 1.5 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα μπορεί να μην είναι αρκετή για να αποτρέψει την εμφάνιση μιας Αρκτικής χωρίς πάγους. Ωστόσο, τα καλοκαίρια χωρίς πάγο αναμένεται να είναι ένα σπάνιο φαινόμενο σε έναν θερμότερο κόσμο κατά .,5 βαθμούς Κελσίου, δηλαδή να συμβαίνει περίπου μία φορά στα 40 χρόνια. Όμως, σε περίπτωση όπου η μέση θερμοκρασία του πλανήτη ξεπεράσει τους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, η αναμενόμενη συχνότητα ενός καλοκαιριού χωρίς πάγο αυξάνεται σε μία φορά κάθε 3 έως 5 χρόνια.
- Πώς θα μπορούσε η απώλεια θαλάσσιου πάγου να επηρεάσει τον καιρό της Ευρώπης;
Το πιο άμεσο αποτέλεσμα της απώλειας θαλάσσιου πάγου είναι η θέρμανση της Αρκτικής, καθώς το νερό απορροφά περισσότερο ηλιακό φως από τον θαλάσσιο πάγο. Η επιπλέον θερμότητα που αποκτά ο ωκεανός κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού απελευθερώνεται στον αέρα πάνω από αυτόν το φθινόπωρο και το χειμώνα. Ωστόσο, αναμένεται ότι οι επιπτώσεις της απώλειας του θαλάσσιου πάγου θα γίνουν αισθητές πολύ πέρα από τον Αρκτικό Κύκλο – ενδεχομένως συμπεριλαμβανομένης της βορειοδυτικής Ευρώπης. Καθώς η Αρκτική θερμαίνεται πολύ πιο γρήγορα από ότι περιοχές νοτιότερα, η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ αυτών των περιοχών μειώνεται, επηρεάζοντας δυνητικά τον αεροχείμαρρο. O αεροχείμαρρος (jet stream) είναι μια ζώνη ισχυρών ανέμων σε ύψος περίπου 11 km πάνω από το έδαφος, που ρέει από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Επομένως, ο αεροχείμαρρος δημιουργείται λόγω της διαφοράς θερμοκρασίας από τον ισημερινό προς τον πόλο και μια μείωση αυτής της διαφοράς μπορεί να προκαλέσει την επιβράδυνση του αεροχείμαρρου και να ακολουθήσει μια πιο κυματιστή διαδρομή (βλ. Σχήμα στην αρχή του κειμένου). Ένας πιο αργός και πιο κυματιστός αεροχείμαρρος μπορεί να οδηγήσει σε ακραία καιρικά φαινόμενα, για παράδειγμα στη βορειοδυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.
- Πόσο σίγουροι είναι οι επιστήμονες για τις επιπτώσεις;
Αν και οι επιστήμονες είναι αρκετά βέβαιοι ότι η απώλεια του θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής θα μπορούσε να επηρεάσει τον καιρό και το κλίμα στη βορειοδυτική Ευρώπη, το μέγεθος αυτής της επίδρασης είναι ακόμα άγνωστο. Δεν είναι σαφές πόσες από τις παρατηρούμενες αλλαγές στον αεροχείμαρρο προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή ή τη φυσική μεταβλητότητα του κλίματος. Τα αποτελέσματα των κλιματικών μοντέλων τείνουν να υποδηλώνουν μια μέτρια επίδραση της απώλειας θαλάσσιου πάγου στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη, η οποία είναι μικρή σε σύγκριση με τη φυσική μεταβλητότητα. Ωστόσο, ακόμη και μια μικρή επίδραση θα μπορούσε να είναι σημαντική στο μέλλον, εάν η απώλεια θαλάσσιου πάγου συνεχιστεί με γοργούς ρυθμούς. Δεδομένου ότι τα κλιματικά μοντέλα είναι ατελή, παραμένει η πιθανότητα ότι οι πραγματικές επιπτώσεις μπορεί να είναι μεγαλύτερες από ότι υποδεικνύουν τα μοντέλα. Ουσιαστικά, η κατανόηση των επιστημόνων για το πώς οι συνεχιζόμενες αλλαγές στην Αρκτική επηρεάζουν τα παγκόσμια καιρικά πρότυπα σε μια σειρά χρονικών διαστημάτων από εποχές έως αιώνες δεν είναι ακόμα αρκετά ακριβής. Για το λόγο αυτό η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) αναφέρει ως χαμηλό το επίπεδο της εμπιστοσύνης στη σύνδεση μεταξύ της απώλειας θαλάσσιου πάγου της Αρκτικής και του καιρού στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη (IPCC, 2019).
