Γράφει η Έφη Ρούσση, Γεωγράφος, Επιστήμονας της Ατμόσφαιρας Ph.D.
Η νέα επιστημονική εργασία που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications, με τίτλο «Accelerated western European heatwave trends linked to more-persistent double jets over Eurasia» (https://www.nature.com/articles/s41467-022-31432-y), αναδεικνύει τη Δυτική Ευρώπη ως hot spot για καύσωνες κατά τα τελευταία 42 χρόνια. Συγκεκριμένα, οι καύσωνες στην Ευρώπη αυξάνονται σε συχνότητα και ένταση με ρυθμό 3-4 φορές πιο γρήγορο σε σχέση με άλλες περιοχές των μέσων γεωγραφικών πλατών του πλανήτη.
Οι συγγραφείς του άρθρου μελέτησαν αλλαγές στην ατμοσφαιρική κυκλοφορία ως πιθανό αίτιο των αυξημένων καυσώνων στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, ανέλυσαν δεδομένα για τον αεροχείμαρρο (jet stream), μια ζώνη ισχυρών ανέμων στην ανώτερη τροπόσφαιρα. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, ο αεροχείμαρρος κατά τους μήνες Ιούλο και Αύγουστο των τελευταίων 42 ετών, διαχωρίζεται πιο συχνά σε δύο ρεύματα αέρα, που πνέουν σε δύο ζώνες στα βόρεια και στα νότια της Ευρώπης (double jets). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, η περιοχή κυρίως της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης να παραμένει για μεγαλύτερα διαστήματα σε μία κατάσταση μειωμένων ανέμων, οι οποίοι ευνοούν την ανάπτυξη ακραία υψηλών θερμοκρασιών. Η περιοχή αυτή βρίσκεται κανονικά υπό την επίδραση ενός πιο ισχυρού αεροχειμάρρου που πνέει από τον Βόρειο Ατλαντικό προς την ηπειρωτική Ευρώπη, ευννοώντας την πιο γρήγορη εναλλαγή καιρικών συστημάτων και κρατώντας την περιοχή πιο δροσερή. Με την επικράτηση των double jets η κατάσταση αυτή αλλάζει και γι’αυτό έχουμε περισσότερους καύσωνες.
Ο ζωνικός άνεμος σε διάφορα επίπεδα της ατμόσφαιρας κατά τα double jets (αριστερά), η συχνότητα και η διάρκεια των double jets κατά την περίοδο 1979-2020 (κέντρο), και η ένταση των ημερών καύσωνα κατά την επικράτηση των double jets (δεξιά). (Εικόνα προσαρμοσμένη από: https://www.nature.com/articles/s41467-022-31432-y#Fig2)
Βασισμένοι σε αυτά τα αποτελέσματα, οι ερευνητές βρήκαν πως η αύξηση των παρατεταμένων επεισοδίων double jets μπορεί να εξηγήσει έως και 30% της επιπλέον (αφού αφαιρεθεί η μέση αύξητική τάση των μέσων γεωγραφικών πλατών) αυξητικής τάσης των ακραίων θερμοκρασιών στην Ευρώπη και έως 100% αυτής στη δυτική Ευρώπη. Ο ακραίος καύσωνας που λαμβάνει χώρα κατά τον Ιούλιο του 2022 στη Δυτική Ευρώπη χαρακτηρίζεται από double jets στην ανώτερη τροπόσφαιρα, που πιθανότατα συμβάλουν στην έκταση και την ένταση του καύσωνα.
Η αιτία πίσω από την αύξηση στη συχνότητα και διάρκεια των double jets πιθανότατα σχετίζεται με την ανθρωπογενή υπερθέρμανση του πλανήτη, καθώς αυτή έχει σαν αποτέλεσμα την πιο γρήγορη θέρμανση των περιοχών που βρίσκονται γύρω από τον Αρκτικό Κύκλο. Σε εκείνες τις περιοχές η γη θερμαίνεται με πολύ γρήγορο ρυθμό, αλλά ο ωκεανός με χαμηλότερο (λόγω της μεγάλης θερμοχωρητικότητάς του αλλά και επειδή η επιπλέον ενέργεια χρησιμοποιείται για το λιώσιμο των πάγων). Σαν αποτέλεσμα ευνοείται ο σχηματισμός και η αυξημένη διάρκεια του πολικού αεροχειμάρρου στα υψηλά γεωγραφικά πλάτη που είναι το αποτέλεσμα των μεγάλων θερμοκρασιακών διαφορών που παρατηρούνται εκεί.
Εικόνα άρθρου: Τάσεις στη συχνότητα και την ένταση των ημερών καύσωνα στα μέσα γεωγραφικά πλάτη του βορείου ημισφαιρίου. Οι κατανομές των τάσεων στα πάνελ (b) και (d) αναδεικνύουν την Ευρώπη σα hot spot καυσώνων σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές των μέσων γεωγραφικών πλατών. (πηγή: https://www.nature.com/articles/s41467-022-31432-y#Fig1)
