Ο Ιούνιος χαρακτηρίστηκε από ακραία υψηλές τιμές θερμοκρασίας στη χώρα μας, σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκειά του. Μεταξύ 3 Ιουνίου και 27 Ιουνίου 2024, η υψηλή θερμοκρασία επηρέασε αρκετές χώρες στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, την Τουρκία και τμήματα της Μέσης Ανατολής, με κορύφωση της έντασης του καύσωνα μεταξύ 11 και 14 Ιουνίου 2024.

Η Τουρκία και η Ελλάδα βίωσαν τις μεγαλύτερες ανωμαλίες θερμοκρασίας σε σύγκριση με τα κλιματικά δεδομένα της περιόδου 1991-2020. Στην Τουρκία, ο καύσωνας συνέβαλε σε εκτεταμένες πυρκαγιές, ενώ στην Ελλάδα, οι υψηλές θερμοκρασίες (έως και 44,5 ºC) οδήγησαν σε πολλούς θανάτους, συμπεριλαμβανομένων τουριστών που υπέκυψαν από θερμοπληξία κατά τη διάρκεια πεζοπορίας σε απομακρυσμένες περιοχές.

Πολλά ρεκόρ υψηλής θερμοκρασίας καταγράφηκαν στην Ελλάδα, όπου οι μέσες μηνιαίες ανωμαλίες θερμοκρασίας κυμάνθηκαν μεταξύ +2,9 και +4,8 ºC πάνω από τον μέσο όρο της περιόδου 2010-2019. Σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών/meteo.gr, ο Ιούνιος του 2024 ήταν ο θερμότερος τουλάχιστον από το 1960 με τις χειρότερες πυρομετεωρολογικές συνθήκες τουλάχιστον από το 1980, σύμφωνα με τα δεδομένα του Copernicus.

Η Κύπρος βίωσε κάποιες από τις υψηλότερες θερμοκρασίες, με ρεκόρ που έφτασαν στους 45 °C. Αυτός ο καύσωνας είχε ως αποτέλεσμα τουλάχιστον δύο θανάτους λόγω θερμοπληξίας και άσκησε σημαντική πίεση στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης.

Ανάλυση μετεωρολογικών δεδομένων ClimaMeter

Οι ανωμαλίες της επιφανειακής πίεσης αποκαλύπτουν μια θετική ανωμαλία πάνω από τα Βαλκάνια και την Τουρκία, την Κύπρο, και τη Μέση Ανατολή, που είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για τις ακραία υψηλές θερμοκρασίες. Οι ανωμαλίες θερμοκρασίας έφτασαν μέχρι και +10 °C σε ορισμένα μέρη των νότιων Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας σε σχέση με την περίοδο 1979-2023. Τα δεδομένα βροχόπτωσης δείχνουν απουσία βροχοπτώσεων σε μεγάλο μέρος της πληγείσας περιοχής, με εξαίρεση (λιγότερο από 5 mm/ημέρα) στη Βόρεια Ελλάδα και την Τουρκία. Τα δεδομένα ταχύτητας ανέμου δείχνουν ασθενείς έως μέτριους ανέμους, με τις υψηλότερες τιμές στο Αιγαίο Πέλαγος και τη Μέση Ανατολή.

Η προσέγγιση της ανάλυσης του ClimaMeter βασίζεται στην αναζήτηση διατάξεων βαρομετρικών συστημάτων που έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν, παρόμοιων με εκείνες του γεγονότος υπό μελέτη. Για τον Ιούνιο του 2024, αναλύσαμε πώς γεγονότα παρόμοια με την υψηλή θερμοκρασία του καύσωνα της Ανατολικής Μεσογείου μεταξύ 11 και 14 Ιουνίου 2024 άλλαξαν στο παρόν (2001–2023) σε σύγκριση με το πώς θα ήταν αν είχαν συμβεί στο παρελθόν (1979–2001) στην Ανατολική Μεσόγειο [15°E 40°E και 30°N 45°N].

• Οι μεταβολές επιφανειακής πίεσης δείχνουν ότι παρόμοια γεγονότα δεν εμφανίζουν σημαντικές αλλαγές στο σημερινό κλίμα σε σχέση με το παρελθόν, αλλά η επιφανειακή πίεση σήμερα είναι υψηλότερη πάνω από τα Βαλκάνια και χαμηλότερη στην Ανατολική Τουρκία.
• Οι μεταβολές θερμοκρασίας δείχνουν ότι παρόμοια γεγονότα παράγουν θερμοκρασίες στο σημερινό κλίμα τουλάχιστον 1,5 °C υψηλότερες από ό,τι θα ήταν στο παρελθόν, με ακόμη υψηλότερες τιμές στα Δυτικα Βαλκάνια και τη Βόρεια Αφρική.
• Οι μεταβολές βροχόπτωσης δεν δείχνουν σημαντικές μεταβολές, εκτός από μια σημαντική μείωση στη Βουλγαρία και τη Νότια Ρουμανία.
• Οι μεταβολές στην ταχύτητα ανέμου υποδεικνύουν σχεδόν 5 km/h πιο ασθενείς ανέμους στο Ιόνιο και την Αδριατική, και περίπου 2 km/h πιο ασθενείς ανέμους στη Μαύρη Θάλασσα. Ελαφρώς πιο ισχυρούς ανέμους σήμερα σε παρόμοια κύματα θερμών εισβολών εντοπίζουμε σε τμήματα της Κεντρικής και Ανατολικής Μεσογείου .

Σημειώνουμε επίσης ότι παρόμοια γεγονότα στο παρελθόν συνέβαιναν κυρίως τον Ιούνιο, ενώ στο σημερινό κλίμα συμβαίνουν κυρίως τον Μάιο και τον Ιούλιο. Οι μεταβολές σε αστικές περιοχές αποκαλύπτουν ότι η Αθήνα, η Κωνσταντινούπολη, και η Λευκωσία είναι κατά 0,3-0,8°C θερμότερες στο παρόν σε σύγκριση με το παρελθόν.

Τέλος, διαπιστώνουμε ότι η μόνη πηγή φυσικής κλιματικής μεταβλητότητας που φαίνεται να έχει επηρεάσει αυτό το γεγονός είναι η Δεκαετής Ταλάντωση του Ειρηνικού. Αυτό σημαίνει ότι οι αλλαγές που βλέπουμε στο γεγονός σε σύγκριση με το παρελθόν μπορεί να οφείλονται κυρίως στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.

Βάσει των ανωτέρω, συμπεραίνουμε ότι οι καύσωνες παρόμοιοι με τον καύσωνα της Ανατολικής Μεσογείου τον Ιούνιο του 2024 είναι έως και 1,5 °C θερμότεροι από τους καύσωνες που παρατηρήθηκαν μεταξύ 1979-2001. Ερμηνεύουμε αυτό το κύμα καύσωνα ως ένα ολοένα και πιο συχνό γεγονός στο σημερινό κλίμα, τα χαρακτηριστικά του οποίου μπορούν κυρίως να αποδοθούν στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.

Δείτε όλη την έκθεση του ClimaMeter (στα αγγλικά)