Ο Αρκτικός Κύκλος πλήττεται δυσανάλογα από την κλιματική αλλαγή, με τις θερμοκρασίες να αυξάνονται έως και 4 φορές γρηγορότερα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή στον πλανήτη [1]. Συγκεκριμένα, απο το 1971 μέχρι το 2019, η μέση ετήσια θερμοκρασία στην Αρκτική έχει σημειώσει άνοδο κατα 3.1 °C[2], με τις υψηλές αυτές θερμοκρασίες να συνδέονται άμεσα με τον λιώσιμο των πάγων στη περιοχή. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα η συνολική έκταση του πάγου να μειωθεί δραματικά στον 21ο αιώνα, μέχρι και ή κάτω από το κρίσιμο όριο των 1000000 km², ένα φαινόμενο το οποίο οι επιστήμονες ονομάζουν “συνθήκες απουσίας πάγου” στον Αρκτικό Ωκεανό και το οποίο θα είναι πρωτοφανές για τα τελευταία 700.000 χρόνια εφόσον (ή όταν) συμβεί [3].
Πρόσφατη μελέτη μάλιστα αποκάλυψε ότι η πρώτη φορά στα χρονικά όπου ο Αρκτικός Ωκεανός θα ικανοποιεί αυτή τη συνθήκη, μπορεί να συμβεί ήδη πριν το 2030 [4]. Χρησιμοποιώντας διαφορετικά κλιματικά μοντέλα και εκτενή αριθμό κλιματικών προβλέψεων μέχρι το 2100, οι ερευνητές διαπίστωσαν πως η εμφάνιση της πρώτης ημέρας με “συνθήκες απουσίας πάγου” υπολογίζεται το νωρίτερο σε διάστημα 3-6 ετών από την ημέρα κατά την οποία ο πάγος παρουσίασε τη μικρότερη καταγεγραμμένη (ως τώρα) έκταση (3,39 εκατομμύρια km²) το 2023, ενώ κατα μέσο όρο, το διάστημα αυτό υπολογίζεται στα 24-25 χρόνια (Εικόνα 1). Το φαινόμενο αυτό φαίνεται να λαμβάνει χώρα στο μέλλον τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβριο, ενώ η διάρκειά του εκτιμάται μεταξύ 11 και 53 ημερών, κατα μέσο όρο. Ωστόσο, η εμφάνιση του μέχρι στιγμής δεν συνεπάγεται ότι θα επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο ή ότι ο Αρκτικός Ωκεανός θα παραμένει σε αυτές τις συνθήκες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Εικόνα 1. Ιστογράμματα που απεικονίζουν τον ελάχιστο (α) και μέγιστο (β) αναμενόμενο χρόνο εμφάνισης της ημερας με “συνθήκες απουσίας πάγου” στον Αρκτικό Ωκεανό, από την ημέρα κατά την οποία ο πάγος παρουσίασε τη μικρότερη καταγεγραμμένη (ως τώρα) έκταση (3,39 εκατομμύρια km²) το 2023, για τα διαφορετικά κλιματικά μοντέλα και όλα τα Κοινωνικοοικονομικά Σενάρια της Κλιματικής Αλλαγής SSP (χρώματα). Η εικόνα αυτή δείχνει ότι η πρώτη ημέρα με “συνθήκες απουσίας πάγου” δεν εξαρτάται από τα σενάρια της κλιματικής αλλαγής, αλλά από την εσωτερική μεταβλητότητα του συστήματος.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η χρονική στιγμή (μέρα) κατα την οποία αναμένεται να εμφανιστούν για πρώτη φορά οι “συνθήκες απουσίας πάγου” φαίνεται να μην σχετίζεται τόσο με την ένταση της εξωγενούς (ανθρωπογενούς) θέρμανσης και το σενάριο της κλιματικής αλλαγής, όσο με την φυσική απόκριση/εσωτερική μεταβλητότητα του συστήματος. Παράλληλα, η μετάβαση στις “συνθήκες απουσίας πάγου” δεν φαίνεται να σχετίζεται αποκλειστικά με την καλοκαιρινή περίοδο, αλλά αποτελεί προιον της σταδιακής μείωσης του πάχους του πάγου κατα τη διάρκεια του έτους. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι υψηλές θερμοκρασίες της ατμόσφαιρας κατα τη διάρκεια του χειμώνα και την άνοιξη, καθώς και οι καταιγίδες που πλήττουν την Αρκτική μπορούν να μειώσουν σημαντικά την έκταση του πάγου, επιταχύνοντας έτσι την εμφάνιση της πρώτης ημέρας με «συνθήκες απουσίας πάγου» στον 21ο αιώνα.
Παρά την αβεβαιότητα των μελλοντικών προβλέψεων σχετικά με τη χρονική στιγμή όπου η παγοκάλυψη θα φτάσει σε κρίσιμο σημείο, το λιώσιμο των πάγων συνοδεύεται από πολλαπλές επιπτώσεις οι οποίες γίνονται ήδη εμφανείς: Για παράδειγμα η απελευθέρωση του (παγιδευμένου στον πάγο) μεθανίου (αέριο του θερμοκηπίου) στην ατμόσφαιρα, η αστάθεια του εδάφους η οποία προκαλεί ζημιές σε κτίρια και δρόμους, ο περιορισμός των μεταναστευτικών διαδρομών των ζώων, το οποίο καθιστά την εύρεση τροφής και αναπαραγωγη δυσκολότερη αλλά και η επέκταση των δέντρων και θάμνων βορειότερα στη τούνδρα της Αλάσκας, επηρεάζονται την οικολογία της περιοχής [2]. Η μελέτη καταλήγει ωστόσο, ότι ο περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 1.5°C (συμφωνία του Παρισιού), μπορεί είτε να καθυστερήσει είτε να αποφύγει την δραστική μείωση της παγοκαλυψης στον Αρκτικό, με ότι αυτό συνεπάγεται για τις ανθρώπινες κοινωνίες και τα οικοσυστηματα της περιοχής.
References:
[1]: Rantanen, M., Karpechko, A. Y., Lipponen, A., Nordling, K., Hyvärinen, O., Ruosteenoja, K., … & Laaksonen, A. (2022). The Arctic has warmed nearly four times faster than the globe since 1979. Communications earth & environment, 3(1), 168.
[2]: https://scied.ucar.edu/learning-zone/climate-change-impacts/warming-arctic
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Climate_change_in_the_Arctic
[4] Heuzé, C., & Jahn, A. (2024). The first ice-free day in the Arctic Ocean could occur before 2030. Nature Communications, 15(1), 1-10.
