Σε μια ακόμη δυσοίωνη προειδοποίηση για την κλιματική αλλαγή, τα επίπεδα των ατμοσφαιρικών συγκεντρώσεων των τριών κύριων αερίων του θερμοκηπίου – διοξειδίου του άνθρακα, μεθανίου και υποξειδίου του αζώτου έφτασαν όλες σε νέες υψηλές τιμές ρεκόρ το 2021, σύμφωνα με μια νέα έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO).

Το δελτίο αερίων θερμοκηπίου του WMO ανέφερε το μεγαλύτερο άλμα από έτος σε έτος στις συγκεντρώσεις μεθανίου το 2021 από τότε που ξεκίνησαν οι συστηματικές μετρήσεις πριν από σχεδόν 40 χρόνια. Ο λόγος για αυτήν την εξαιρετική αύξηση δεν είναι σαφής, αλλά φαίνεται να είναι αποτέλεσμα τόσο βιολογικών όσο και ανθρωπογενών διεργασιών.

Η αύξηση των επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα από το 2020 έως το 2021 ήταν μεγαλύτερη από τον μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης την τελευταία δεκαετία. Μετρήσεις από τους σταθμούς του δικτύου Global Atmosphere Watch του WMO δείχνουν ότι αυτά τα επίπεδα συνεχίζουν να αυξάνονται το 2022 σε ολόκληρο τον κόσμο. Μεταξύ των ετών 1990 και 2021, η επίδραση της θέρμανσης στο κλίμα μας (radiative forcing) από τα μακρόβια αέρια του θερμοκηπίου αυξήθηκε κατά σχεδόν 50%, με το διοξείδιο του άνθρακα να αντιπροσωπεύει περίπου το 80% αυτής της αύξησης.

Οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα το 2021 ήταν 415,7 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm), το μεθάνιο 1908 μέρη ανά δισεκατομμύριο (ppb) και το υποξείδιο του αζώτου στα 334,5 ppb. Οι τιμές αυτές ισοδυναμούν με το 149%, το 262% και το 124% των αντίστοιχων προβιομηχανικών επιπέδων πριν αρχίσουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες να διαταράσσουν τη φυσική ισορροπία των αερίων αυτών στην ατμόσφαιρα.

Διοξείδιο του άνθρακα (CO2)

Οι συγκεντρώσεις του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας το 2021 έφτασαν το 149% της τιμής των προβιομηχανικών επιπέδων, κυρίως λόγω των εκπομπών από την καύση ορυκτών καυσίμων και την παραγωγή οικοδομικών υλικών. Οι παγκόσμιες εκπομπές έχουν ανακάμψει μετά τα lockdowns που σχετίζονται με τον COVID του 2020. Από τις συνολικές εκπομπές από ανθρώπινες δραστηριότητες κατά την περίοδο 2011–2020, περίπου το 48% συσσωρεύτηκε στην ατμόσφαιρα, το 26% στον ωκεανό και το 29% στην ξηρά.

Υπάρχει ανησυχία ότι η ικανότητα των οικοσυστημάτων της ξηράς και των ωκεανών να λειτουργούν ως «ταμιευτήρες» μπορεί να γίνει λιγότερο αποτελεσματική στο μέλλον, μειώνοντας έτσι την ικανότητά τους να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα και να λειτουργούν ως ρυθμιστές έναντι μεγαλύτερης αύξησης της θερμοκρασίας.

Μεθάνιο (CH4)

Το ατμοσφαιρικό μεθάνιο είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παράγοντας που συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή και αποτελείται από ένα ποικίλο μείγμα αλληλεπικαλυπτόμενων πηγών και ταμιευτήρων, επομένως είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν οι εκπομπές ανά τύπο πηγής.Από το 2007, η παγκόσμια μέση συγκέντρωση μεθανίου στην ατμόσφαιρα αυξάνεται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Οι ετήσιες αυξήσεις το 2020 και το 2021 (15 και 18 ppb αντίστοιχα) είναι οι μεγαλύτερες από τότε που ξεκίνησε η συστηματική καταγραφή το 1983.

Τα αίτια εξακολουθούν να διερευνώνται από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα του τομέα των αερίων του θερμοκηπίου. Η ανάλυση δείχνει ότι η μεγαλύτερη συμβολή στην ανανεωμένη αύξηση του μεθανίου από το 2007 προέρχεται από βιογενείς πηγές, όπως οι υγρότοποι ή οι ορυζώνες. Δεν είναι ακόμη δυνατό να πούμε εάν οι ακραίες αυξήσεις το 2020 και το 2021 αντιπροσωπεύουν μια ανάδραση για το κλίμα – εάν θερμανθεί, το οργανικό υλικό αποσυντίθεται πιο γρήγορα. Εάν αποσυντεθεί στο νερό (χωρίς οξυγόνο) αυτό οδηγεί σε εκπομπές μεθανίου. Έτσι, εάν οι τροπικοί υγρότοποι γίνονται πιο υγροί και θερμοί, πιθανόν να παράγουν  περισσότερες εκπομπές.

Η δραματική αύξηση μπορεί επίσης να οφείλεται στη φυσική διαχρονική μεταβλητότητα. Στα έτη 2020 και 2021 σημειώθηκαν γεγονότα La Niña που σχετίζονται με αυξημένες βροχοπτώσεις στις τροπικές περιοχές.

Υποξείδιο του αζώτου (N2O)

Το υποξείδιο του αζώτου είναι το τρίτο πιο σημαντικό αέριο του θερμοκηπίου. Εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα τόσο από φυσικές πηγές (περίπου 57%) όσο και από ανθρωπογενείς πηγές (περίπου 43%), συμπεριλαμβανομένων των ωκεανών, των εδαφών, της καύσης βιομάζας, της χρήσης λιπασμάτων και διαφόρων βιομηχανικών διεργασιών. Η αύξηση από το 2020 έως το 2021 ήταν ελαφρώς υψηλότερη από αυτή που παρατηρήθηκε από το 2019 έως το 2020.

«Το Δελτίο Αερίων Θερμοκηπίου του WMO υπογράμμισε, για άλλη μια φορά, την τεράστια πρόκληση – και τη ζωτική αναγκαιότητα – της επείγουσας δράσης για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την αποτροπή της περαιτέρω αύξησης των παγκόσμιων θερμοκρασιών στο μέλλον», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του WMO, Καθηγητής Petteri Taalas.

«Η συνεχιζόμενη αύξηση των συγκεντρώσεων των κύριων αερίων που παγιδεύουν τη θερμότητα, συμπεριλαμβανομένης της επιτάχυνσης ρεκόρ στα επίπεδα μεθανίου, δείχνει ότι βαδίζουμε σε λάθος κατεύθυνση», είπε. «Ωστόσο, το μεθάνιο έχει σχετικά σύντομη διάρκεια ζωής λιγότερο από 10 χρόνια και έτσι η επίδρασή του στο κλίμα είναι αναστρέψιμη. Ως κορυφαία και πιο επείγουσα προτεραιότητα, πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που είναι ο κύριος μοχλός της κλιματικής αλλαγής και των σχετικών ακραίων καιρικών συνθηκών, και που θα επηρεάσουν το κλίμα για χιλιάδες χρόνια μέσω της απώλειας πολικού πάγου, της θέρμανσης των ωκεανών και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας…Πρέπει να μεταμορφώσουμε τα βιομηχανικά, τα ενεργειακά μας συστήματα και τα συστήματα μεταφορών και ολόκληρο τον τρόπο ζωής μας. Οι απαραίτητες αλλαγές είναι οικονομικά προσιτές και τεχνικά εφικτές. Ο χρόνος τελειώνει» πρόσθεσε ο καθ. Ταάλας.

Πηγή: Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός- WMO (World Meteorological Organization)