Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση «Τάσεις και προβλέψεις στην Ευρώπη το 2022» που δημοσιεύθηκε πρόσφατα από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και η κατανάλωση ενέργειας αυξήθηκαν το 2021, κυρίως λόγω της ανάκαμψης της Ευρώπης μετά την πανδημία. Τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ υλοποίησαν επιτυχώς τους στόχους της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια για το 2020 και στρέφουν πλέον το ενδιαφέρον τους προς την κλιματική ουδετερότητα και, παράλληλα, προς την αντιμετώπιση της εν εξελίξει κρίσης ενεργειακού εφοδιασμού. Η επίτευξη των πιο φιλόδοξων στόχων για το κλίμα και την ενέργεια το 2030 θα απαιτήσει τον υπερδιπλασιασμό της ετήσιας προόδου όσον αφορά την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθώς και τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Η αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σημειώθηκε ιδίως στους τομείς των μεταφορών, της βιομηχανίας και του ενεργειακού εφοδιασμού. Ενόψει μιας διαφαινόμενης ενεργειακής κρίσης και, ειδικότερα, της υψηλής τιμής του φυσικού αερίου, ο τομέας του ενεργειακού εφοδιασμού μεταστράφηκε εν μέρει προς ενεργειακά καύσιμα έντασης άνθρακα, ενώ η ισχυρή ανάπτυξη στον τομέα της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια υποχώρησε το 2021. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η εξέλιξη, οι αποφάσεις που λαμβάνονται σήμερα σχετικά με τις ενεργειακές υποδομές είναι κρίσιμο να λαμβάνουν υπόψη τον μελλοντικό στόχο της κλιματικής ουδετερότητας προς αποφυγή του φαινομένου του εγκλωβισμού στη χρήση άνθρακα.

Αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας

Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία που κοινοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη της ΕΕ, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αυξήθηκαν κατά 5% το 2021 σε σύγκριση με το 2020, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών αερομεταφορών. Ωστόσο, οι εκπομπές παραμένουν σημαντικά χαμηλότερες από το επίπεδο στο οποίο βρίσκονταν πριν από την πανδημία COVID το 2019.

Εκτιμάται ότι το 2021 αυξήθηκε τόσο η πρωτογενής όσο και η τελική κατανάλωση ενέργειας, κατά 6% και 5% αντίστοιχα, σε σύγκριση με το 2020. Η πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας μετρά τη ζήτηση ενέργειας, ενώ η τελική κατανάλωση ενέργειας αναφέρεται στην πραγματική χρήση από τους τελικούς χρήστες

Από τα προκαταρκτικά στοιχεία προκύπτει ότι το 2021 το συνολικό ποσοστό των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην κατανάλωση ενέργειας στην Ευρώπη παρέμεινε στο 22%, σήμανε δε τη διακοπή της ισχυρής αύξησης των τελευταίων ετών. Η κατάσταση αυτή οφείλεται στη μείωση της συνεισφοράς της αιολικής και της υδροηλεκτρικής ενέργειας το 2021, σε συνδυασμό με την ανάκαμψη της κατανάλωσης ενέργειας.

Το επόμενο έτος θα είναι κρίσιμο για την επίτευξη προόδου σε σχέση με τους στόχους για το 2030

Κατά τα προσεχή έτη θα απαιτηθούν σημαντικές μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε ετήσια βάση προκειμένου να επιτευχθεί ο μακροπρόθεσμος στόχος της κλιματικής ουδετερότητας. Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, ο στόχος μείωσης με ορίζοντα το 2030 αυξήθηκε κατά τουλάχιστον 55% των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Ήδη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη διαπραγματεύονται την ολοκληρωμένη «δέσμη προσαρμογής στον στόχο του 55%» (Fit for 55), ενώ λαμβάνουν επίσης υπόψη το προταθέν το 2022 σχέδιο REPowerEU.

Για την επίτευξη του στόχου του 2030, οι εκπομπές θα πρέπει να μειωθούν κατά μέσο όρο κατά 134 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως σε σχέση με τα εκτιμώμενα επίπεδα για το 2021. Η μείωση αυτή είναι υπερδιπλάσια της μέσης ετήσιας μείωσης που επιτεύχθηκε μεταξύ 1990 και 2020. Όλοι οι κλάδοι πρέπει να επιταχύνουν σημαντικά τις προσπάθειές τους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, πρέπει να μειωθούν περαιτέρω οι εκπομπές CO2 μέσω της χρήσης της γης, των αλλαγών στη χρήση της γης, καθώς και μέσω των δασοκομικών δραστηριοτήτων, ώστε να αντιστραφεί η τρέχουσα τάση συρρίκνωσης των δεξαμενών διοξειδίου του άνθρακα στην ΕΕ.

Ταυτόχρονα, η χρήση ενέργειας θα πρέπει να μειωθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια — ο πρόσφατα προταθείς στόχος για το 2030 στο πλαίσιο του σχεδίου REPowerEU απαιτεί τον υπερδιπλασιασμό της ετήσιας εξοικονόμησης ενέργειας κατά την περίοδο 2022-2030. Το ίδιο ισχύει και για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές: από το 2005, το ποσοστό της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο πλαίσιο της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην Ευρώπη αυξάνεται κατά μέσο όρο κατά 0,8% ετησίως. Ο αριθμός αυτός θα πρέπει να αυξηθεί στο 2,5% ετησίως έως το 2030 προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της αύξησης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κατά 45% βάσει του προταθέντος σχεδίου REPowerEU.

Πηγή: Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος- European Environmental Agency