Η αξιοποίηση του ανέμου για την πρόωση των εμπορικών πλοίων είναι μια λύση για τη σημαντική μείωση του αποτυπώματος άνθρακα αυτού του τομέα. Η Ευρώπη διαθέτει τεχνολογικό προβάδισμα και ευνοϊκό οικοσύστημα που θα μπορούσε γρήγορα να μετατραπεί σε εξαιρετικό βιομηχανικό τομέα χάρη στην κατάλληλη δημόσια και ιδιωτική υποστήριξη. Καθώς ο αγώνας για την απαλλαγή από τις εκπομπές θερμοκηπικών αερίων βρίσκεται σε εξέλιξη παγκοσμίως, πολλές ναυτιλιακές εταιρείες στην Ασία και τη Βόρεια Ευρώπη προσανατολίζονται στην πρόωση των πλοίων από τον άνεμο. Η συνεχής βελτίωση της τεχνολογίας σε αυτόν τον τομέα πρόκειται να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να συμβάλει σημαντικά σε πιο καθαρές θαλάσσιες μεταφορές. Επιπλέον μπορεί να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα των μεταφορών παγκοσμίως.
Οι θαλάσσιες μεταφορές είναι ο βασικός κρίκος στις παγκόσμιες οικονομικές δραστηριότητες. Το 2019, 11 δισεκατομμύρια τόνοι αγαθών διέσχισαν τους ωκεανούς με περίπου 100.000 πλοία, μια διαρκώς αυξανόμενη κίνηση, που κατέστη δυνατή ιδίως από το αυξανόμενο μέγεθος των πλοίων. Η εμπορική ναυτιλία είναι ένας τομέας που εκπέμπει τα λιγότερα αέρια θερμοκηπίου ανά μεταφερόμενη μονάδα αγαθών, όμως ο συνολικός αντίκτυπος στο κλίμα αυξάνεται λόγω της ανάπτυξης του εμπορίου. Είναι η πηγή του 3% των παγκόσμιων εκπομπών CO2, δηλαδή 1 δισεκατομμύριο τόνους. Αν δεν ληφθούν μέτρα για τη μείωση των εκπομπών, οι «θαλάσσιες» εκπομπές CO2 θα μπορούσαν να αυξηθούν κατά 50% έως το 2050 σε σύγκριση με το 2018. Σε αυτό μπορούν να προστεθούν πολλές άλλες μορφές ρύπανσης και καταστροφών στη θαλάσσια βιοποικιλότητα.
Τα κράτη έχουν αντιληφθεί τη σοβαρότητα της κατάστασης και έχουν αποφασίσει, μέσω του αρμόδιου φορέα για το θέμα, του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO), να μειώσουν τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου του στόλου κατά 50% παγκοσμίως μέχρι το 2050. Ωστόσο, η αντικατάσταση 300 εκατομμυρίων τόνων ορυκτών καυσίμων ετησίως με καθαρότερες πηγές ενέργειας απαιτεί τεράστιες αλλαγές, το κόστος των οποίων είναι εξαιρετικά υψηλό και θα επηρεάσει αναγκαστικά το κόστος μεταφοράς. Το διεθνές ρυθμιστικό πλαίσιο χτίζεται σιγά σιγά, αλλά τα οικονομικά, τεχνολογικά και υλικοτεχνικά μέσα για αυτήν την αλλαγή δεν είναι ακόμη λειτουργικά.
Γιατί τα μη ορυκτά καύσιμα αποτελούν μόνο μέρος της λύσης;
Η διεθνής σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας θεσπίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των κρατών. Οι τελευταίοι, διαπραγματεύονται διεθνείς συμφωνίες για την πρόληψη της ρύπανσης από τα πλοία στο πλαίσιο του ΙΜΟ. Η Ελλάδα έχει ελάχιστα περιθώρια να ενεργήσει άμεσα ακόμη και σε ύδατα που βρίσκονται υπό την κυριαρχία ή τη δικαιοδοσία της. Ωστόσο, είναι αυτή που ορίζει τις κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση με τους διεθνείς κανόνες, κάτι που της επιτρέπει να τους κάνει πολύ αποτρεπτικούς όσον αφορά τις ατμοσφαιρικές εκπομπές. Μπορεί επίσης να κάνει την ελληνική σημαία ιδιαίτερα ελκυστική για καθαρά πλοία. Ως παράκτιο κράτος, θα μπορούσε σε κάποιο βαθμό να ρυθμίσει τη διέλευση από τα χωρικά του ύδατα για τη διατήρηση του περιβάλλοντος, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αυτή που είναι αρμόδια σε αυτό το θέμα. Αυτό ευνόησε ένα σύστημα δεικτών και ποσοστώσεων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που θα επιβληθούν στους πλοιοκτήτες έως το 2023 στον ευρωπαϊκό θαλάσσιο χώρο. Η Ελλάδα είναι μια παγκόσμια δύναμη στη ναυτιλία. Στο δικό της επίπεδο, μπορεί να συμμετάσχει στην επιτάχυνση της εξέλιξης των καταναλωτικών προτύπων προτείνοντας συγκεκριμένες λύσεις για τη μείωση των εκπομπών, για παράδειγμα θαλάσσια logistics χωρίς άνθρακα στο τμήμα μικρών αποστάσεων. Για αυτό, μπορεί να βασιστεί σε ελληνικές ή ευρωπαϊκές εταιρείες που ήδη προσφέρουν λύσεις για τη μείωση των εκπομπών από τις θαλάσσιες μεταφορές χρησιμοποιώντας τον άνεμο ως πρόωση.
Ο παγκόσμιος στόλος σήμερα χρησιμοποιεί βαρύ μαζούτ, ένα κατάλοιπο πετρελαίου που είναι σχετικά φθηνό και απαλλάσσεται από φόρους, με απαράμιλλη ενεργειακή απόδοση. Τα βιοκαύσιμα χρησιμοποιούνται ήδη αλλά αρκετά περιορισμένα, μέσα στα στενά όρια που τους αφήνουν οι κανονισμοί και ο ανταγωνισμός από άλλες χρήσεις. Υπάρχουν και τα συνθετικά καύσιμα που παράγονται από ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – συχνά χρησιμοποιώντας υδρογόνο ως ενεργειακό φορέα. Εκτός από το γεγονός ότι αυτά τα καύσιμα δεν έχουν ακόμη αναπτυχθεί, είναι λιγότερο αποδοτικά από το πετρέλαιο και θέτουν υψηλούς κινδύνους για την ασφάλεια πλεύσης. Επίσης η παραγωγή τους μπορεί να είναι σημαντικός παράγοντας εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, η χρήση τους από τις θαλάσσιες μεταφορές ανταγωνίζεται άλλες ενεργειακές ανάγκες. Το κυριότερο όμως μειονέκτημά τους είναι ότι η χρήση τους θα πολλαπλασιάσει κατά 2 έως 8 το κόστος της ενέργειας επί του πλοίου, το οποίο ήδη αντιπροσωπεύει το 20% έως 35% των ετήσιων δαπανών των πλοιοκτητών. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να συνδυαστούν διάφορα μέτρα για την επίτευξη μιας ταχείας οικολογικής μετάβασης στις θαλάσσιες μεταφορές. Το πρώτο είναι να μειωθεί η ανάγκη για καύσιμα. Αυτό ακριβώς επιτρέπει η αιολική πρόωση, η οποία συμβάλλει σημαντικά στην κίνηση του πλοίου, όντας συμπληρωματική της μηχανοκίνησης με χρήση οποιουδήποτε τύπου καυσίμου.
Ποιες είναι οι τεχνολογίες αιολικής πρόωσης;
Τώρα αναπτύσσονται και χρησιμοποιούνται νέες τεχνολογίες για την επανασύνδεση με την πρόωση των πλοίων από τον άνεμο, μια πρακτική που μετρά περισσότερους από 20 αιώνες. Πλέον βασίζονται σε έναν συνδυασμό καινοτομιών σε διαφορετικούς τομείς όπως η ναυπηγική, η αεροναυπηγική και η ψηφιακή τεχνολογία. Αυτές οι τεχνολογίες είναι διαθέσιμες σε πολλαπλές παραλλαγές πανιών ή φτερών, σε ρότορες ή προφίλ με αναρρόφηση (π.χ. στροφεία Flettner) και τέλος, σε χαρταετούς. Διαφέρουν ως προς τη θέση τους (στο κατάστρωμα ή πάνω από την πλώρη), το σχήμα τους, την ακαμψία τους, τον αυτοματισμό τους και μπορούν να τοποθετηθούν σχεδόν σε όλα τα πλοία. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι μπορούν να εγκατασταθούν σε υπάρχοντα πλοία: η απανθρακοποίηση του στόλου μπορεί επομένως να ξεκινήσει χωρίς να περιμένει την ανανέωσή του. Μπορούν να λειτουργούν μόνα τους ή σε συνδυασμό με συμβατική μηχανοκίνηση, η οποία τους επιτρέπει να προσαρμοστούν στους τρέχοντες οικονομικούς περιορισμούς των θαλάσσιων μεταφορών, ιδίως όσον αφορά την ταχύτητα.
Γιατί η αιολική πρόωση είναι μια σοβαρή λύση;
Η αιολική ενέργεια ωθεί ένα μεσαίου μεγέθους σκάφος με αρκετή ισχύ ώστε να είναι η κύρια μηχανή του σε κατάλληλες διαδρομές, όπως οι υπερατλαντικές διαβάσεις. Ανάλογα με το μέγεθος και τον τύπο του σκάφους, είναι μια πρόσθετη πηγή ενέργειας, επιτρέποντας πρώτα σταθερότητα στο κόστος μεταφοράς για το ασφαλισμένο πλοίο και εμπόρευμα, χάρη στην αιολική ενέργεια.
Στη συνέχεια, η αιολική πρόωση προσφέρει πραγματικά οικονομικά οφέλη στη λειτουργία μέσω της εξοικονόμησης καυσίμων, από 5% έως 20% στα υπάρχοντα πλοία και περισσότερο από 30% στα νέα πλοία και έως και 80% στην περίπτωση μιας κύριας πρόωσης από τον άνεμο σε ευνοϊκή γραμμή για πλοία μεσαίου μεγέθους και μεταφορά φορτίων χαμηλής πυκνότητας. Αυτά τα νέα συστήματα πρόωσης προσαρμόζονται σε όλους σχεδόν τους τύπους σκαφών, σε νέα κατασκευή και μετασκευή, με μικρό αντίκτυπο. Αν χρησιμοποιηθούν ευρέως στη ναυτιλία, το ενεργειακό αποτύπωμά της θα μειωθεί σε μεγάλο βαθμό, ενισχύοντας έτσι τις ενέργειες μείωσης εκπομπών θερμοκηπικών αερίων παγκοσμίως.
Πηγές: IMO / isalos.net / wind-ship.fr / marineinsight.com
