Τα τελευταία χρόνια, η δημόσια συζήτηση για την κλιματική κρίση κυριαρχείται από μια φαινομενική αντίφαση: πώς γίνεται να αυξάνονται οι πλημμύρες, ενώ παράλληλα να μεγαλώνει και το πρόβλημα της λειψυδρίας; Για πολλούς πολίτες, η εικόνα πόλεων που βυθίζονται στο νερό μοιάζει ασύμβατη με την πραγματικότητα άδειων ταμιευτήρων και αυξανόμενων περιορισμών στην κατανάλωση νερού. Κι όμως, αυτό το δίπολο είναι οι δύο όψεις της ίδιας κλιματικής πραγματικότητας.
Η κλιματική αλλαγή «ξαναγράφει» τον υδρολογικό κύκλο
Η άνοδος της θερμοκρασίας εντείνει τον κύκλο του νερού: εξατμίζει περισσότερο νερό, παρέχει στην ατμόσφαιρα μεγαλύτερες ποσότητες υδρατμών και οδηγεί σε ξαφνικές, πιο έντονες και απρόβλεπτες βροχοπτώσεις. Το αποτέλεσμα δεν είναι περισσότερη συνολική βροχή, αλλά βροχή κατανεμημένη σε σύντομα, ακραία επεισόδια.
Πέρα από το κλίμα, υπάρχουν και σημαντικοί ανθρωπογενείς παράγοντες που ενισχύουν το παράδοξο:
- Άναρχη δόμηση και κάλυψη του εδάφους
- Κακή διαχείριση υδάτων
- Καταστροφή οικοσυστημάτων
Η Ελλάδα το έχει βιώσει έντονα τα τελευταία χρόνια:
Καταστροφικές καταιγίδες και πλημμύρες (π.χ. Θεσσαλία, Ήπειρος, Αττική) την ίδια στιγμή που η αγροτική παραγωγή και πολλά νησιά αντιμετωπίζουν σοβαρή λειψυδρία. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη νερού συνολικά, αλλά η κακή χρονική και χωρική κατανομή του.
Το «παράδοξο» της ταυτόχρονης πλημμύρας και λειψυδρίας δεν είναι παράδοξο. Είναι μια φυσική συνέπεια της κλιματικής κρίσης σε συνδυασμό με τις δικές μας επιλογές στη χρήση της γης και του νερού. Για να το αντιμετωπίσουμε χρειάζεται να μιμηθούμε τη φύση: να δώσουμε στο νερό χώρο να κινηθεί, να αποθηκευτεί και να διεισδύσει, αντί να προσπαθούμε να το διώξουμε γρήγορα όταν πέφτει και να το ψάχνουμε απεγνωσμένα όταν λείπει.
Υπάρχει λύση στο παράδοξο;
Υπάρχει λύση στο παράδοξο, αρκεί να επαναφέρουμε μια πιο υγιή σχέση με τον υδρολογικό κύκλο μέσα από τρεις συμπληρωματικές παρεμβάσεις. Πρώτον, με την επαναφορά της φυσικής υδρολογίας, δηλαδή την αποκατάσταση ρεμάτων, υγροτόπων και δασικών εκτάσεων, ώστε το έδαφος να ξαναλειτουργεί ως «σφουγγάρι» που συγκρατεί το νερό αντί να το αφήνει να χάνεται γρήγορα προς τη θάλασσα. Δεύτερον, με σύγχρονες υποδομές διαχείρισης νερού, όπως ταμιευτήρες πολλαπλού σκοπού, έργα τεχνητού εμπλουτισμού υπόγειων υδροφορέων, ανθεκτικά αποχετευτικά συστήματα και δίκτυα ύδρευσης με ελάχιστες διαρροές, που αξιοποιούν αποτελεσματικά τόσο τις έντονες βροχοπτώσεις όσο και τα διαθέσιμα αποθέματα. Και τρίτον, με την έξυπνη χρήση και ανακύκλωση νερού, εφαρμόζοντας τεχνολογίες εξοικονόμησης στην άρδευση, ανακυκλώνοντας το νερό για αστικές και γεωργικές ανάγκες.
Εν ολίγοις, η ενίσχυση της κλιματικής ανθεκτικότητας είναι η μόνη πραγματική λύση, γιατί η κλιματική αλλαγή όχι μόνο δεν πρόκειται να σταματήσει, αλλά θα ενταθεί όσο συνεχίζουμε το business as usual. Μόνο αν προσαρμόσουμε τις υποδομές, τις πόλεις και τον τρόπο διαχείρισης του νερού στις νέες συνθήκες θα μπορέσουμε να μειώσουμε τον κίνδυνο πλημμυρών και ταυτόχρονα να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τη λειψυδρία.
Για περισσότερες πληροφορίες, συμβουλευτείτε τις επιστημονικές εργασίες:
