Έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες πλήττουν μεγάλο μέρος του Σαχέλ και της νότιας Σαχάρα τους τελευταίους 3 μήνες, τη στιγμή που μια από τις χειρότερες ξηρασίες των τελευταίων δεκαετιών συνεχίζεται στην κεντρική και νότια Αφρική. Υπολογίζεται ότι στο τέλος Αυγούστου σχεδόν το 60% της Αφρικής βρισκόταν σε ακραία ξηρές ή ακραία υγρές συνθήκες όπως φαίνεται στον παρακάτω χάρτη [1].
Αποτύπωση της βαθμού ξηρασίας (κόκκινες περιοχές) και των πλυμμηρών (μπλε περιοχές) στην Αφρική στις 29 Αυγούστου 2024 σύμφωνα με τις βροχοπτώσεις και την ποσότητα εξατμισοδιαπνοής του τελευταίου διμήνου (πηγή: NOAA Global Drought Information System, δεδομένα: Copernicus/ERA5).
Η ξηρασία στη νότια Αφρική οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην σημαντική μείωση βροχοπτώσεων στις αρχές του έτους σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες. Το φαινόμενο Ελ Νίνιο ενδέχεται να έχει παίξει σημαντικό ρόλο όσον αφορά τις βροχοπτώσεις καθώς είναι γνωστή η επίδρασή του στην νότια Αφρική. Η ξηρασία κατέστρεψε καλλιέργειες σε χώρες όπου το βιωτικό επίπεδο, αν όχι η επιβίωση, μεγάλου μέρους του πληθυσμού εξαρτώνται από αυτές. Το Μαλάουι, η Ναμίμπια, η Ζάμπια και η Ζιμπάμπουε κήρυξαν κατάσταση εθνικής καταστροφής, ενώ η ξηρασία πλήττει και την Ανγκόλα, τη Μποτσουάνα, τη Μοζαμβίκη, τη Νότιο Αφρική και τη Μαδαγασκάρη.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, το 40-80% της σοδειάς καλαμποκιού σε αυτές τις χώρες έχει καταστραφεί, με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να βρίσκονται σε κίνδυνο υποσιτισμού [2], ενώ η λειψυδρία τους έχει οδηγήσει να σκάβουν απεγνωσμένα σε ξερές κοίτες ποταμών για να βρουν πόσιμο νερό [3]. Συνολικά στην νότια Αφρική υπολογίζεται ότι 70 εκατομμύρια άνθρωποι αυτή τη στιγμή έχουν έλλειψη τροφής και νερού λόγω της ξηρασίας, με τις πρώτες βροχές να αναμένονται τον Νοέμβριο και την επόμενη συγκομιδή καλαμποκιού τον ερχόμενο Μάρτιο.
Αναζήτηση πόσιμου νερού στην ξερή κοίτη ποταμού στην Αφρική (Πηγή: Marisol Grandon/Department for International Development)
Βορειότερα στην Αφρική η κατάσταση είναι εξίσου δραματική, αυτή τη φορά λόγω των έντονων βροχοπτώσεων των τελευταίων 3 μηνών στη ζώνη του Σαχέλ αλλά και στα νότια όρια της Σαχάρα. Ο μέχρι στιγμής τραγικός απολογισμός των επακόλουθων πλημμυρών για την Νιγηρία, το Μάλι, τον Νίγηρα, το Τσαντ και το Σουδάν είναι εκατοντάδες νεκροί, εκατομμύρια εκτοπισμένοι και ανυπολόγιστες καταστροφές σε σπίτια, υποδομές και καλλιέργειες [4, 5, 6, 7]. Η κατάσταση μάλιστα είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στο Σουδάν, όπου τα ακραία καιρικά φαινόμενα συνδυάζονται με τον εμφύλιο πόλεμο που μαίνεται επί 1,5 χρόνο. Ταυτόχρονα, ο ΟΗΕ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου καθώς οι πλημμύρες σε συνδυασμό με την ανεπαρκή διαχείρηση λυμάτων σε αυτές τις χώρες έχουν οδηγήσει στην περαιτέρω εξάπλωση της χολέρας [8].
Από μετεωρολογικής σκοπιάς, οι αποκλίσεις από το τυπικό μοτίβο βροχοπτώσεων στην Αφρική ενδέχεται να έχει συμβάλει στον χαμηλό αριθμό τροπικών κυκλώνων που παρατηρείται μέχρι στιγμής στον Ατλαντικό. Η ανάπτυξη των τροπικών κυκλώνων ξεκινάει από τα τροπικά κύματα στην ατμόσφαιρα πάνω από την Αφρική, τα οποία δημιουργούνται από τις βροχοπτώσεις του Σαχέλ και κινούμενα δυτικά φέρνουν διαταραχές στον Ατλαντικό. Εφόσον αυτή την εποχή η γραμμή των βροχοπτώσεων (που είναι συνυφασμένη με την Διατροπική Ζώνη Σύγκλισης) έχει μετατοπιστεί βόρεια (και έχει προκαλέσει τις καταστροφές που είδαμε παραπάνω), τα τροπικά κύματα εισέρχονται με διαφορετική μορφή σε γεωγραφικά πλάτη του Ατλαντικού με πιο κρύα νερά, το οποίο δυσχεραίνει την ανάπτυξη τροπικών κυκλώνων [9].
Πηγές:
[1] https://hydrology.soton.ac.uk/apps/afdm/
[2] https://www.unocha.org/news/five-things-you-need-know-about-el-nino-induced-drought-southern-africa
[3] https://www.bbc.com/news/articles/cq6rvz4p37do
[5] https://www.unocha.org/news/chad-un-partners-respond-massive-nationwide-floods
[6] https://www.aa.com.tr/en/africa/floods-kill-more-than-270-affect-700-000-in-niger/3321989
[7] https://earthobservatory.nasa.gov/images/153278/floods-swamp-sudan
[8] https://reports.unocha.org/en/country/sudan/flash-update/2vOnB0vTZiFyx0Owxgxfe5/
[9] https://weather.com/storms/hurricane/news/2024-09-03-atlantic-hurricane-season-quiet-africa-stable
