Μια προκαταρκτική ανάλυση δεδομένων reanalysis του ERA5 από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF) δείχνει ότι η μέση θερμοκρασιακή απόκλιση κατα τη διάρκεια του Μαρτίου 2022 σε σχέση με την περίοδο 1991-2020 ήταν -2.8˚C κάτω από την μέση κλιματική τιμή. Αυτή η θερμοκρασιακή απόκλιση αποτελεί την τρίτη χαμηλότερη μέση θερμοκρασία για τον μήνα Μάρτιο τα τελευταία τουλάχιστον 44 χρόνια μετά τον Μάρτιο του 1996 (-3.3˚C) και τον Μάρτιο του 1987 (-4.9˚C) όπως φαίνεται και στο γράφημα παρακάτω. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι στη χώρα μας βιώσαμε ένα ψυχρό μήνα παγκοσμίως ο Μάρτιος του 2022 ήταν κατά +0.4˚C θερμότερος από τη μέση κλιματική τιμή που αποτελεί την 5η υψηλότερη τιμή τα τελευταία τουλάχιστον 44 χρόνια.
Στον παρακάτω χάρτη παρουσιάζονται οι θερμοκρασιακές αποκλίσεις για την νοτιοανατολική Ευρώπη για τον μήνα Μάρτιο 2022 μόνο από την στεριά. Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός ότι σε αρκετές περιοχές της βόρειας και ανατολικής ηπειρωτικής χώρας η μέση θερμοκρασία ήταν έως και 3˚C κάτω από την μέση κλιματική της τιμή.
Αιτία για αυτή τη σημαντική αρνητική θερμοκρασιακή απόκλιση ήταν η εμμονή της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας πάνω από την Ευρώπη ήδη από τις τελευταίες ημέρες του Φεβρουαρίου. Πιο συγκεκριμένα, η παρατεταμένη επικράτηση υψηλών ατμοσφαιρικών πιέσεων (εμποδισμός της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας) πάνω από την βόρεια Ευρώπη είχε ως αποτέλεσμα την μεταφορά ψυχρών αερίων μαζών από την περιοχή της Σιβηρίας προς την νοτιοανατολική Ευρώπη και την βορειοανατολική Αφρική για αρκετές ημέρες (γράφημα παρακάτω). Αξιοσημείωτες είναι και οι ακόμα πιο έντονες σε σχέση με τη χώρα μας, θερμοκρασιακές αποκλίσεις που παρατηρήθηκαν στην Τουρκία όπου τοπικά η μέση θερμοκρασία ήταν έως και -7˚C! Ενδεικτικό το πόσο νότια έφτασαν αυτές οι αέριες μάζες από τη Σιβηρία αποτελεί το γεγονός ότι οι θερμοκρασιακές αποκλίσεις στην βορειοανατολική Αφρική έφτασαν έως και τους -3 ˚C, ενώ εξαιρετικά σπάνιες θερμοκρασιακές αποκλίσεις παρατηρήθηκαν στις χώρες του Σουδάν και του Τσαντ όπου τοπικά η θερμοκρασία ήταν έως και -2 ˚C κάτω από τις μέσες κλιματικές τιμές όπως φαίνεται και στο γράφημα παρακάτω.
Πέραν των αρνητικών αποκλίσεων, συνέπεια αυτής της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας η οποία είχε ως αποτέλεσμα την μεταφορά πολύ θερμών αερίων μαζών από τον Βόρειο Ατλαντικό στην Αρκτική, ήταν και οι αξιοσημείωτες θετικές θερμοκρασιακές αποκλίσεις της Αρκτικής όπου κατα την διάρκεια του Μαρτίου 2022 ήταν +2.09°C πάνω από τη μέση κλιματική τιμή όπου και αποτελεί την 4η υψηλότερη τιμή τα τελευταία τουλάχιστον 44 χρόνια. Αυτή η επίμονη μεταφορά θερμών αερίων μαζών είχε και ως αποτέλεσμα την ραγδαία μείωση της έκτασης θαλάσσιου πάγου στο Αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ στα μέσα Μαρτίου, η οποία ωστόσο σταδιακά ανέκαμψε με την αλλαγή της κυκλοφορίας όπως φαίνεται και στο παρακάτω γράφημα.
Η σχέση του συγκεκριμένου επεισοδίου χαμηλών θεμοκρασιών στην νοτιοανατολική Ευρώπη και βορειοανατολική Αφρική στα πλαίσια της κλιματικής αλλαγής δεν μπορεί να αναλυθεί άμεσα. Ωστόσο όπως προαναφέρθηκε παραπάνω, λόγω της άμεσης δυναμικής σχέσης αυτών των ακραίων φαινομένων με τους εμποδιστές της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας, τα τελευταία χρόνια γίνεται μεγάλη ερευνητική προσπάθεια για την καλύτερη κατανόηση της δυναμικής τους και των πιθανών αλλαγών των εμποδιστών σε βάθος δεκαετιών λόγω της παγκόσμιας θέρμανσης. Η καλύτερη κατανόηση αυτών των συστημάτων δεν είναι σημαντική μονό κατα τους χειμερινούς μήνες, αλλά εξίσου σημαντική είναι η επίδραση τους και κατα τους καλοκαιρινούς μήνες καθώς συνδέονται άμεσα με καταστροφικές πλημμύρες και κύματα καύσωνα. Έως σήμερα υπάρχει ασαφής εικόνα όσον αφορά την συχνότητα εμφάνισης τους, τη διάρκεια τους καθώς και η μελλοντική συσχέτιση τους με ακραία φαινόμενα σε ένα αρκετά θερμότερο περιβάλλον. Οι αλλαγές που αναφέρονται στην βιβλιογραφία αναδεικνύουν ότι οι όποιες τάσεις έχουν εντοπιστεί στην συχνότητα, στην διάρκεια και στην έκταση τους παρουσιάζουν περιοχικότητα και σε αρκετές περιπτώσεις αντικρουόμενα αποτελέσματα αναλόγως τον ορισμό που χρησιμοποιείται κάνοντας έτσι επιτακτική την περαιτέρω μελέτη τους.
