Από τον Μάιο του 2022 μέχρι την άνοιξη του 2023, αναπτύχθηκε στη Μεσόγειο Θάλασσα ένας από τους μεγαλύτερους θαλάσσιους καύσωνες των τελευταίων δεκαετιών, με θερμοκρασιακές ανωμαλίες οι οποίες έφτασαν τοπικά τους 2–3 °C πάνω απο τα κανονικά επίπεδα σε σχέση με τη περίοδο 1993-2006. Ο θαλάσσιος αυτός καύσωνας επηρέασε τη θαλάσσια βιοποικιλότητα και τις αλιευτικές δραστηριότητες, με σημαντικές οικονομικές συνέπειες στις παράκτιες περιοχές της λεκάνης. Σε πρόσφατη μελέτη η οποία δημοσιεύθηκε στην 9th edition of Copernicus Ocean State report (https://sp.copernicus.org/articles/sp-osr9.pdf), επιστήμονες εξέτασαν πως οι ακραία υψηλές αυτές θερμοκρασίες επηρέασαν την εξάπλωση των εισβολικών ειδών Callinectes sapidus (Καβούρι Ατλαντικού) και Hermodice carunculata (fireworm/Πολύχαιτος) στις ιταλικές ακτές και συγκεκριμένα στις παράκτιες περιοχές της βόρειας Αδριατικής και στις βόρειες και νότιες ακτές της Σικελίας [1].
Το καβούρι Ατλαντικού, συναντάται κυρίως στον Ατλαντικό ωκεανό, ωστόσο έχει εξαπλωθεί τα τελευταία χρόνια στις ιταλικές ακτές, όπου ασκεί ισχυρές πιέσεις σε πληθυσμούς οστράκων και ενδημικά είδη ψαριών καθώς χαρακτηρίζεται ως αδηφάγο. Παράλληλα, προκαλεί οικονομικές απώλειες στους αλιείς, καταστρέφοντας τον εξοπλισμό και αναγκάζοντας τους ψαράδες να μειώσουν τον χρόνο παραμονής των εργαλείων στο νερό, με αποτέλεσμα τη μείωση της αλιευτικής συγκομιδής. Παρομοίως, το θερμόφιλο H. carunculata εξαπλώνεται γρήγορα, συχνά εντοπίζεται σε υδατοκαλλιέργειες και καταστρέφει την αλιευτική συγκομιδή, διαταράσσει την οικολογική ισορροπία της περιοχής, αλλά θέτει και κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, καθώς οι τοξικές του τρίχες προκαλούν επώδυνες δερματικές αντιδράσεις, συνιστώντας έτσι άμεση απειλή για τις παράκτιες κοινότητες.
H μελέτη σημειώνει ότι κατα τη διάρκεια των θαλάσσιων καυσώνων ο ρυθμός επιβίωσης και αναπαραγωγής του Callinectes sapidus καθώς και η ανάπτυξη του Hermodice carunculata πιθανότατα επιταχυνονται (Εικόνα 1). Τα αποτελέσματα της μελέτης επιβεβαιώνονται και απο τις απαντήσεις ερωτηματολογίων σε ψαράδες της περιοχής, οι οποίοι αναφέρουν ότι έχουν παρατηρήσει περισσότερα ψάρια αυτών των ειδών τα τελευταία 5 χρόνια (Εικόνα 1). Τα αποτελέσματα της μελέτης συμφωνούν με παλαιότερες μελέτες, που δείχνουν ανάλογη αύξηση των πληθυσμών και σταδιακή άνοδο των θερμοκρασιών τα τελευταία χρόνια. Λογω της θέρμανσης των υδάτων στα επόμενα χρόνια ο πληθυσμός τους αναμένεται να εξαπλωθεί περαιτέρω.
Εικόνα 1. (Επάνω) Μέση ετήσια τιμή της επιφανειακής θερμοκρασίας της θάλασσας, κατά μήκος της βόρειας ακτής της Σικελίας, και ετήσιος αριθμός καταγραφών ατόμων του H. carunculata (μαύρος σταυρός), με τη γραμμική τους τάση. Οι πράσινοι σταυροί δείχνουν τη διετή μέση τιμή του H. carunculata απο τη βάση δεδομένων iNaturalist. (Κάτω) Ερωτηματολόγια σε ψαράδες της περιοχής σχετικά με την παρατήρηση του H. carunculata. Πηγη [1].
Επομένως, η διαχείριση και ο έλεγχος των περιοχών όπου αυτά (και άλλα) εισβολικά είδη έχουν εξαπλωθεί μπορεί να επιφέρει σημαντικά οφέλη για τις παράκτιες κοινότητες, αλλά και τα θαλάσσια οικοσυστήματα, σε μια εποχή όπου η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται. Η συνεργασία επιστημόνων και κοινωνικών φορέων είναι κρίσιμη για την εφαρμογή μέτρων που προστατεύουν τη θάλασσα, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα και την ευημερία στις παράκτιες περιοχές της Μεσογείου.
Πηγές:[1]Martellucci, R., Tiralongo, F., Darmaraki, S. F., D’Alessandro, M., Mancinelli, G., Mancini, E., … & Mauri, E. (2025). Mediterranean marine heatwave 2023: ecosystem and fisheries impacts in Italian waters. In 9th edition of the Copernicus Ocean State Report (OSR9) (pp. 1-15).
