Κατα μήκος του Ατλαντικού ωκεανού, ρέει ένα ζωτικής σημασίας σύστημα ρευμάτων που ρυθμίζει το καιρό αλλά και το κλίμα σε Ευρώπη και Αμερική: Το επονομαζόμενο AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation) μεταφέρει θερμότητα, αλάτι, οξυγόνο, θρεπτικά συστατικά και διοξείδιο του άνθρακα από τα επιφανειακά στρώματα των τροπικών στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, όπου τα νερά καταβυθίζονται λόγω των συνθηκών που επικρατούν στη περιοχή, συνεχίζοντας τη πορεία τους προς το νότιο Ατλαντικό, όπου και επιστρέφουν στην επιφάνεια μέσω διαδικασιών ανάβλυσης, κατευθυνόμενα ξανά προς τα βόρεια κ.ο.κ, ολοκληρώνοντας έτσι τον κύκλο της κυκλοφορίας. Η λειτουργία του AMOC συμβάλλει στη σταθεροποίηση των επιφανειακών θερμοκρασιών, την ανανέωση των βαθύτερων υδάτων και την απορρόφηση ανθρωπογενούς CO₂.
Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή θέτει σε κίνδυνο τη σταθερότητά του, με πιθανή επιβράδυνση ή κατάρρευση του ρεύματος, το οποίο θα μπορούσε να επιφέρει ακραίες καιρικές συνθήκες, αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας, διαταραχές των μουσώνων και σημαντικές επιπτώσεις σε γεωργία, αλιεία και οικοσυστήματα [1]. Για το λόγο αυτό, η μελέτη της μελλοντικής απόκρισης του AMOC στις αλλαγές του κλίματος συγκεντρώνει τεράστιο επιστημονικό ενδιαφέρον, με τις εκτιμήσεις ωστόσο να παραμένουν ασαφείς, παρα τον μεγάλο αριθμό ερευνών που υποδεικνύουν μείωση της κυκλοφορίας μέχρι και 45% [2] αλλά και μια πιθανή κατάρρευση του ρεύματος ως το τέλος του 21ου αιώνα [1].
Eνδεικτικά, μια πρόσφατη μελέτη του Ρεύματος της Φλόριντα, ενός από τα ταχύτερα και πιο σημαντικά τμήματα του βόρειου άξονα της AMOC, το οποίο προέρχεται από τον κόλπο του Μεξικού και ρέει μεταξύ των στενών της Φλόριντα και του Cape Hatteras, προτού συνεχίσει στον Ατλαντικό ως “Ρεύμα του Κόλπου (Gulf Stream)”, καταδεικνύει οτι η μεταφορά όγκου του ρεύματος δεν παρουσιάζει σημαντική μείωση τα τελευταία 40 χρόνια [3]. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές εξέτασαν τη ροή του Ρεύματος της Φλόριντα κατά την περίοδο 1982-2023, αξιοποιώντας δεδομένα που συλλέχθηκαν από υποθαλάσσια καλώδια τηλεπικοινωνιών μεταξύ της Φλόριντα και των νήσων Μπαχάμες, σε συνδυασμό με μετρήσεις από πλοία που διενεργούν συστηματικές παρατηρήσεις στην περιοχή, αποκαλύπτοντας μια αξιοσημείωτη σταθερότητα στη ροή του ρεύματος για την περίοδο εξέτασης (Εικόνα 1).
Εικόνα 1. Το δίκτυο παρακολούθησης του Ρεύματος της Φλόριντα. Το δίκτυο αποτελείται από το υποβρύχιο καλώδιο τηλεπικοινωνιών μεταξύ της West Palm Beach και του νησιού Grand Bahama (γαλάζιο), απο πλοία που διενεργούν συστηματικές παρατηρήσεις γύρω από το γεωγραφικό πλάτος 27°Ν, με μετρήσεις σε εννέα σταθμούς (λευκοί κύκλοι), δύο μετρητές πίεσης στον πυθμένα και στις δύο πλευρές (κίτρινα αστέρια) αλλά και απο μετρήσεις μέσω δορυφορικής αλτιμετρίας κατά μήκος της πορείας (ροζ διακεκομμένη γραμμή). (Προσαρμοσμένο απο Volkov et al., 2024 [3])
Βασισμένοι στις αρχές της ηλεκτρομαγνητικής επαγωγής, σύμφωνα με τις οποίες τα ιόντα του αλατιού που μεταφέρονται από το ρεύμα δημιουργούν τάση στα υποβρύχια καλώδια, η οποία καταγράφεται και συσχετίζεται με τον όγκο της ροής, οι ερευνητές ανέλυσαν και διόρθωσαν προηγούμενες ανακριβείς εκτιμήσεις για την εξασθένηση της ροής στην περιοχή. Οι διορθώσεις αυτές, που σχετίζονταν με τις προοδευτικές αλλαγές στο μαγνητικό πεδίο της Γης, φαίνεται να μειώνουν την αρνητική τάση που είχε παρατηρηθεί για το Ρεύμα της Φλόριντα σε προηγούμενες έρευνες. Συνεπακόλουθα, η εξασθένηση της AMOC για την περίοδο 2004-2022, η οποία σχετίζεται άμεσα με τη ροή του Ρεύματος της Φλόριντα, υπολογίστηκε εκ νέου ως ελάχιστα σημαντική από στατιστικής απόψεως. Με άλλα λόγια, η μελέτη δείχνει ότι, ακόμα και αν η επιβράδυνση της AMOC που καταγράφουν τα κλιματικά μοντέλα τα τελευταία χρόνια μπορεί να είναι σωστή, αυτή η επιβράδυνση δεν έχει ακόμα αποτυπωθεί στο Ρεύμα της Φλόριντα, ή ότι οι χρονοσειρές των παρατηρήσεων είναι ακόμα πολύ σύντομες για να το επιβεβαιώσουν με σιγουριά.
Δεδομένης της σημαντικότητας της AMOC αλλά και του Ρεύματος της Φλόριντα στην περιφερειακή και παγκόσμια μεταβλητότητα του κλίματος, είναι απαραίτητη η συστηματική μελέτη και ανάλυση των δεδομένων, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τις μακροπρόθεσμες τάσεις και να προβλέψουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις θαλάσσιες και ατμοσφαιρικές συνθήκες.
References:
[3] Volkov, D. L., Smith, R. H., Garcia, R. F., Smeed, D. A., Moat, B. I., Johns, W. E., & Baringer, M. O. (2024). Florida Current transport observations reveal four decades of steady state. Nature Communications, 15(1), 7780.
