Κάθε άνοιξη, οι αληγείς άνεμοι φυσούν κατά μήκος της Κεντρικής Αμερικής, στη λεγόμενη ζώνη ανόδου του Παναμά, η οποία εκτείνεται σε περίπου 60.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, απομακρύνοντας τα θερμά επιφανειακά νερά μακριά από τις ακτές. Στη θέση τους αναβλύζουν από τα βάθη ψυχρότερα νερά, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. Αυτή η φυσική «ανακύκλωση» τρέφει το φυτοπλαγκτόν, τους μικροσκοπικούς οργανισμούς που βρίσκονται στη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας, δροσίζει τους κοραλλιογενείς υφάλους και στηρίζει ολόκληρα οικοσυστήματα. Όμως το 2025 συνέβη κάτι που δεν έχει ξαναπαρατηρηθεί: αυτό το ανοδικό ρεύμα στον Κόλπο του Παναμά σχεδόν εξαφανίστηκε. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη επιστημόνων, αντί να ξεκινήσει τον Ιανουάριο, η ροή εμφανίστηκε μόλις τον Μάρτιο, κράτησε μόνο 12 μέρες αντί για 60 και κατάφερε να ρίξει τη θερμοκρασία της θάλασσας μόλις στους 23,3 °C, ενώ συνήθως φτάνει στους 19 °C.
Εικόνα 1: Ημερήσιες τιμές θερμοκρασίας επιφάνειας της θάλασσας (SSTs) στον κόλπο του Παναμά, με τον μέσο όρο της περιόδου 1995–2024 (μπλε), την ±2 τυπική απόκλιση (γκρι) και τη θερμοκρασία του 2025 (κόκκινο). Η διακεκομμένη μαύρη γραμμή υποδεικνύει το κατώφλι των θερμοκρασιών που απαιτούνται για να συμβεί η ανάβλυση (upwelling).
Με τη σειρά της, η απουσία των ψυχρών υδάτων οδήγησε σε έλλειψη θρεπτικών συστατικών, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη λιγότερου φυτοπλαγκτού, η οποία επηρέασε ολόκληρα τα θαλάσσια τροφικά δίκτυα, μειώνοντας την εμπορική αλιεία. Οι ερευνητές θεωρούν ως πιθανή αιτία του φαινομένου τους εξασθενημένους βόρειους αληγείς ανέμους (σταθεροί άνεμοι που πνέουν από τις υποτροπικές περιοχές προς τον ισημερινό στο βόρειο ημισφαίριο), το οποίο οδήγησε στην έλλειψη της κρίσιμη ώθησης που συνήθως απαιτείται έτσι ώστε να μετακινηθούν τα επιφανειακά νερά μακριά από την ακτή.
Eικόνα 2: Οι αληγείς άνεμοι σπρώχνουν τα ζεστά νερά μακριά από την ακτή, με αποτέλεσμα την ανάβλυση ψυχρών βαθιών νερών, πλούσιων σε θρεπτικά συστατικά.
Παραμένει άγνωστο αν το φαινόμενο συνδέεται με τη σχετικά ασθενή Λα Νίνια που επικρατούσε την ίδια περίοδο, με τους επιστήμονες να επισημαίνουν ότι μελλοντικές μελέτες θα δείξουν εάν πρόκειται για μεμονωμένο γεγονός ή για σημάδι συχνότερης εμφάνισης τέτοιων φαινομένων στο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση, το 2025 μας θύμισε πόσο εύθραυστα είναι τα θαλάσσια οικοσυστήματα και πόσο άμεσα μπορεί να επηρεάσει η κλιματική αλλαγή τους φυσικούς μηχανισμούς που τα κρατούν ζωντανά.
Πηγές:
D’Croz, L., & O’Dea, A. (2007). Variability in upwelling along the Pacific shelf of Panama and implications for the distribution of nutrients and chlorophyll. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 73(1-2), 325-340.
O’Dea, A., Sellers, A. J., Pérez-Medina, C., Pardo Díaz, J., Guzmán Bloise, A., Pöhlker, C., … & Haug, G. H. (2025). Unprecedented suppression of Panama’s Pacific upwelling in 2025. Proceedings of the National Academy of Sciences, 122(36), e2512056122.
https://www.dwd.de/DE/wetter/thema_des_tages/2025/9/7.html
