Ως ξηρασία ορίζουμε το φαινόμενο της παρατεταμένης ανομβρίας. Έναρξη της περιόδου ξηρασίας σε μια περιοχή έχουμε όταν η ποσότητα υετού είναι αρκετά κάτω από τον μέσο όρο για ένα διάστημα πολλών μηνών. Είναι επομένως ένα ακραίο φαινόμενο που δεν επηρεάζεται άμεσα από τις καθημερινές μεταβολές του καιρού και κάνει την εμφάνιση του βαθμιαία, δίνοντας έτσι χρόνο στην κοινωνία για λήψη μέτρων και περιορισμό των επιπτώσεων του.

Ολοένα συχνότερα τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται το φαινόμενο της “ξαφνικής ξηρασίας” (αναφέρεται στην διεθνή βιβλιογραφία ως flash drought) [1], κατά το οποίο έχουμε τη μετάβαση από κανονικές συνθήκες σε έντονη ξηρασία εντός μόνο λίγων ημερών ή εβδομάδων. Αυτό συμβαίνει τους θερμούς μήνες του έτους χωρίς προοίμιο, όταν μια μικρή περίοδος χαμηλής βροχόπτωσης ή ανομβρίας συνοδεύεται από υψηλές θερμοκρασίες (π.χ. καύσωνας), δυνατό άνεμο ή/και αύξηση στην ηλιακή ακτινοβολία που φτάνει στο έδαφος. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο ρυθμός εξατμισοδιαπνοής αυξάνεται ραγδαία και μειώνεται με αντίστοιχο ρυθμό το διαθέσιμο νερό σε φυτά και έδαφος.

Είναι λοιπόν εμφανές ότι η προγνωσιμότητα της ξαφνικής ξηρασίας και άρα ο χρόνος αντίδρασης της κοινωνίας είναι σαφώς μικρότερα σε σχέση με την τυπική εξέλιξη μιας ξηρασίας. Πέρα από διαταραχές στους υδατικούς πόρους και την γεωργική παραγωγή, σημαντική συνέπεια είναι και η αύξηση του κινδύνου εκδήλωσης και ταχείας εξάπλωσης πυρκαγιών. Για παράδειγμα οι φονικές πυρκαγιές στο Μάουι της Χαβάης τον Αύγουστο του περασμένου έτους έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια ξαφνικής ξηρασίας [2].

Η ανησυχία των ερευνητών είναι ότι η κλιματική αλλαγή πιθανώς να οδηγεί σε αύξηση της συχνότητας εμφάνισης και επιπτώσεων των ξαφνικών ξηρασιών. Ο λόγος είναι οτι περιοχές όπου η άνοδος της θερμοκρασίας συνοδεύεται από μείωση βροχοπτώσεων, αύξηση του ανέμου ή/και μείωση της νεφοκάλυψης θα βρίσκονται πιο συχνά στην οριακή κατάσταση όπου όχι και τόσο ακραίες μετεωρολογικές συνθήκες μπορεί να οδηγούν γρήγορα σε συνθήκες έντονης ξηρασίας. Σύμφωνα με τις τελευταίες κλιματικές προσομοιώσεις, σε τέτοια δυσμενή θέση βρίσκονται η Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας), η Κεντρική Αμερική, η Νότια Αμερική (κυρίως το δάσος του Αμαζονίου), καθώς και μεγάλο μέρος του Καναδά, της Ρωσίας, της Κίνας και της Ινδονησίας [3]. Σε αυτές τις περιοχές αναμένεται αύξηση της συχνότητας εκδήλωσης ξαφνικών ξηρασιών κατά 15-25% μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα σε περίπτωση που οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου διατηρήσουν την αυξητική τους πορεία.

Πηγές:

[1] Xing Yuan et al., A global transition to flash droughts under climate change. Science 380, 187-191 (2023). DOI: 10.1126/science.abn6301

[2] University of Virginia: What Is a ‘Flash Drought’? And How Did It Contribute to the Deadly Maui Fires?

[3] Christian, J.I. et al., Global projections of flash drought show increased risk in a warming climate. Commun Earth Environ 4, 165 (2023). DOI: 10.1038/s43247-023-00826-1