Οι κεραυνοί αποτελούν την συχνότερη αιτία έναρξης πυρκαγιών για μεγάλο μέρος των εύκρατων και βόρειων δασών της Ευρασίας και της Βόρειας Αμερικής. Ο μηχανισμός με τον οποίο γίνεται η ανάφλεξη της δασικής καύσιμης ύλης από κεραυνούς εξηγείται αναλυτικά σε πρόσφατο άρθρο από την Πυρομετεωρολογική ομάδα FLAME της μονάδας ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Παρότι αυτός ο μηχανισμός ανάφλεξης είναι φυσικός, η συχνότητα εμφάνισής και οι επιπτώσεις του ενδέχεται να επηρεάζονται από την ανθρωπογενή παγκόσμια υπερθέρμανση των τελευταίων δεκαετιών.

Νέα στοιχεία για το ζήτημα φέρνει μελέτη από ομάδα κλιματολόγων και πυρομετεωρολόγων από πανεπιστήμια της Ολλανδίας, της Αγγλίας και της Κίνας που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Nature Geoscience. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα πυρκαγιών και κεραυνών, προβλέψεις των αιτίων ανάφλεξης βάσει στατιστικού μοντέλου μηχανικής μάθησης και μελλοντικές κλιματικές προσομειώσεις για το σενάριο όπου οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου παραμένουν ανεξέλεγκτες μεχρι το 2100. Εστίασαν στα άθικτα από ανθρώπινη δραστηριότητα βόρεια (μεγαοικοσύστημα τάιγκα) και εύκρατα δάση τα οποία αποτελούν ιδιαιτέρως σημαντικά και ευαίσθητα οικοσυστήματα για το σύνολο του πλανήτη.

Οι αναλύσεις τους έδειξαν ότι σε αυτά τα δάση το 77% της καμένης έκτασης οφείλεται σε κεραυνούς, οι οποίοι μάλιστα αναμένεται να αυξηθούν στο μέλλον κατά 11-31% για κάθε βαθμό Κελσίου υπερθέρμανσης. Σε άλλα δάση του πλανήτη και τα δύο αυτά ποσοστά είναι μικρότερα. Αυτά τα στοιχεία σε συνδυασμό με την αναμενόμενη μείωση της υγρασίας της δασικής καύσιμης ύλης σημαίνουν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη αυξάνει τον κίνδυνο ανάφλεξης και εξάπλωσης πυρκαγιών στα άθικτα εύκρατα και βόρεια δάση. Επιπρόσθετα, η έρευνα επιβεβαίωσε ότι πυρκαγιές σε αυτά τα δάση χαρακτηρίζονται από πολλαπλάσιες τιμές καύσης άνθρακα από άλλα δάση στον πλανήτη.

Εκτίμηση ποσοστού πυρκαγιών από κεραυνούς. Πηγή: Janssen et al. 2023

Τα άσχημα νέα όμως δεν τελειώνουν εδώ. Η πλειοψηφία των εν λόγω δασών, και ιδιαίτερα αυτών στα βορειότερα γεωγραφικά πλάτη, βρίσκεται σε εκτάσεις με μόνιμο πάγο στο υπέδαφος (πέρμαφροστ). Με το πέρασμα χιλιάδων ετών, στο πέρμαφροστ έχουν συσσωρευτεί και παραμένουν εγκλωβισμένες μεγάλες ποσότητες νεκρής βιομάζας από φυτά, ζώα και μικροοργανισμούς που δεν έχουν πλήρως αποσυντεθεί, οπότε συνιστούν στρώματα πλούσια σε άνθρακα. Οι πυρκαγιές σε αυτά τα δάση επιταχύνουν το λιώσιμο του πέρμαφροστ και δυνητικά οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου στην ατμόσφαιρα καθώς και άλλους κινδύνους (π.χ., καθίζηση εδάφους και απελευθέρωση μικροβίων). Αυτές οι εκπομπές οδηγούν σε περαιτέρω ενίσχυση του φαινομένου του θερμοκηπίου, αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη και άρα αύξηση των πυρκαγιών και του λιωσίματος του πέρμαφροστ. Η αλληλουχία αυτή λοιπόν αποτελεί μηχανισμό θετικής ανάδρασης που καθιστά τις πυρκαγιές σε περιοχές όπως η Αλάσκα, ο Καναδάς και η Σιβηρία πρόβλημα ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Περισσότερα: Extratropical forests increasingly at risk of lightning fires